Faagtherapie maakt gebruik van de natuurlijke eigenschappen van bacteriofagen om schadelijke bacteriën te bestrijden. Een faag of bacteriofaag is niets anders dan een natuurlijke bacterivoor.
Om zich te vermenigvuldigen en hun werk te doen, gaan de virussen eerst op zoek naar een gastheercel. Vervolgens injecteren ze hun DNA rechtstreeks in de bacterie.
De aangetaste bacterie produceert dan nieuwe fagen totdat hij vol is en barst. Strikt genomen eten de fagen de bacterie niet op. Ze veranderen hem in een echte fagenfabriek die op volle toeren draait tot hij instort.
Deze natuurlijke toepassing in de strijd tegen bacteriën wordt in Georgië al ruim honderd jaar onderzocht. In tegenstelling tot veel westerse landen wordt het daar ook therapeutisch gebruikt.
De voordelen van faagtherapie worden echter ook steeds meer erkend en gebruikt in Europa – ook voor huidirritaties. Natuurlijk voorkomende fagen worden gebruikt om acne, neurodermitis en rosacea te behandelen.
Georgië wordt beschouwd als een pionier op het gebied van faagtherapie. In 1923 werd in de hoofdstad Tbilisi het eerste microbacteriologische laboratorium opgericht dat zich onder andere bezighield met faagonderzoek.
Het laboratorium in de voormalige Sovjetrepubliek, vernoemd naar de oprichter Georgi Eliava, bestaat nu als een instituut. Het wordt wereldwijd erkend als het eerste adres voor faagtherapie.
De effecten van faagtherapie zijn in medische kringen al bekend sinds de jaren 1920.
Maar met de doorbraak van farmaceutisch geproduceerde antibiotica verdwenen kennis en gebruik al snel naar de achtergrond.
Zodra de eerste antibiotica beschikbaar kwamen in Europa en de VS, werd faagtherapie oninteressant in het Westen. De beschikbare antibiotica waren gewoon te goed en te gemakkelijk verkrijgbaar.
In Georgië en de rest van de Sovjet-Unie was het tijdens de Koude Oorlog echter moeilijk om antibiotica te krijgen.
Faagtherapie was daarom de beste – zo niet de enige – manier om infectieziekten te behandelen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het Eliava Instituut nu een van de grootste bacteriofaagcollecties ter wereld heeft.
Patiënten van over de hele wereld worden hier behandeld wanneer conventionele antibioticatherapie niet meer werkt. Wanneer standaardmengsels niet meer helpen, wordt faagtechnologie uit Georgië gebruikt.
Hier worden, zoals al tientallen jaren het geval is, faagcocktails op maat gemaakt voor individuele patiënten volgens de instructies van hun arts.
Het staat buiten kijf dat behandeling met bacteriofagen kan helpen. In de meeste EU-landen is het gebruik van bacteriofagen echter niet toegestaan of alleen toegestaan voor geselecteerde patiënten op basis van een individuele aanvraag in overeenstemming met artikel 37 van de Verklaring van Helsinki.
Bijna geen enkele arts kent ze en geen enkele apotheek heeft ze op voorraad. Dit zijn slechts enkele van de redenen waarom zo veel getroffen patiënten naar Tbilisi reizen en op eigen kosten faagtherapie ondergaan in de Georgische hoofdstad.
De druk om in te grijpen vanwege multiresistente ziektekiemen, multiresistente bacteriën en antibioticaresistente bacteriën neemt echter voortdurend toe. In 2018 creëerde België als eerste land in de EU nationale rechtszekerheid voor faagtherapie.
Hier is faagtherapie voor verschillende infectieziekten met oraal ingenomen of geïnjecteerde fagen toegestaan en sinds 2016 mogelijk in het Militair Hospitaal Koningin Astrid in Brussel.
Net als in Georgië bereidt een apotheker de cocktail, gevolgd door kwaliteitscontrole door een laboratorium.
Langzaam maar zeker wordt er vooruitgang geboekt en twee mogelijke varianten van faagtherapie zijn zich aan het uitkristalliseren:
Het Phage4Cure project strijdt ook om bacteriofagen in te zetten als geneesmiddel tegen bacteriële infecties.
Phage4Cure is een samenwerking tussen:
Acne ontstaat vaak in de puberteit en maakt het voor veel jongeren moeilijk om in de spiegel te kijken. Acne is vaak moeilijk te behandelen en houdt aan tot in de jonge volwassenheid.
Vooral in deze levensfase kan het gevoel van eigenwaarde erg lijden onder de zichtbare gevolgen van acne.
Maar er is hoop. Al in 2013 testte een grootschalig klinisch onderzoek in de Verenigde Staten het effect van elf bacteriofaagstammen op jongeren met acne.
De onderzoekers hebben dit ontdekt: De virussen produceren het enzym endolysine, dat de celwanden van de bacteriën in kwestie vernietigt, maar andere bacteriën niet aantast.1
Met deze kennis is nu een nieuwe, therapiebegeleidende aanpak mogelijk: bacteriofagen worden gebruikt als een natuurlijk wapen tegen acne en Staphylococcus aureus. Bij deze toepassing worden de bacteriofagen, die van nature op de huid voorkomen, in verhoogde concentraties aangebracht in de vorm van een spray.
Dit maakt het gemakkelijk om de bacteriën aan te pakken die een verhoogde talgproductie veroorzaken.
Het evenwicht van de huidflora wordt bevorderd, zodat je al snel een vermindering van huidirritatie en roodheid zult merken – zonder bijwerkingen.
De chronische huidziekte rosacea treft vooral mensen met een lichte huid. Het wordt gekenmerkt door roodheid van de verder bleke huid en verwijde aderen, blaasjes of puisten in het gezicht.
Er is branderigheid, jeuk en droogheid van de aangetaste gebieden. Er kunnen zich ook puisten vormen. Er kunnen verdikkingen van de huid en gezwellen ontstaan, vooral in het neusgebied.
Hoewel de oorzaken van rosacea nog niet volledig bekend zijn, is wel bekend dat factoren zoals alcoholgebruik, stress, hitte en kou, verschillende mijten en bacteriën, maar ook gekruid voedsel een gunstig effect hebben.
Het gebruik van fagen kan de huidflora versterken en de symptomen van rosacea verminderen met een regeneratieproces van de huid.
Atopische dermatitis is nu een van de meest voorkomende chronische inflammatoire huidziekten.
Het is extreem onaangenaam – zowel visueel als wat betreft de symptomen, die variëren van een droge, schilferige huid tot ernstige jeuk en tranend eczeem.
Niet alleen de symptomen, maar ook de triggers kunnen sterk variëren. Er zijn verschillende factoren die leiden tot atopische dermatitis.
Ze variëren van het textiel dat je draagt tot de temperatuur van de kamer en de lucht, de hygiëne- en cosmeticaproducten die je gebruikt en zelfs stress.
Algemene allergietriggers kunnen ook de ontwikkeling van atopische dermatitis bevorderen. Dit leidt tot een verstoring van de huidflora, waardoor bacteriën zich kunnen vermenigvuldigen en de beschreven effecten kunnen ontstaan.
Het gebruik van bacteriofagen kan het evenwicht van de huidflora herstellen. Fagen worden toegepast in de vorm van een spray, die kan worden gebruikt als adjuvante therapie bij neurodermitis om de huidflora te herstellen.
